कॉपी मुक्त अभियानाचा धुळे पॅटर्न

10वी आणि 12वीच्या बोर्डाच्या परीक्षा 11 फेब्रुवारी 2025 पासून सुरू होत असून त्या 17 मार्चपर्यंत राज्यभर चालणार आहेत. दरवर्षी, बहुतांश ठिकाणी राज्यभर परीक्षेदरम्यान गैरमार्गाने कॉपी करणे सर्वत्र कमी जास्त प्रमाणात दिसून येते.

या संदर्भात ‘ कॉपीमुक्त परीक्षा ’ घेणे प्रशासनासमोर नेहमीच आव्हान असते. परीक्षेशी संबंधित कॉपीच्या प्रकरणांवर कारवाई करण्यासाठी महसूल पथक, पोलिस पथक, बैठे पथक, भरारी पथके अशी यंत्रणा सध्या कार्यरत आहे. परंतु, परीक्षा एक महिन्यापेक्षा जास्त कालावधीसाठी असल्याने प्रत्येक परीक्षेच्या पेपरच्या प्रत्येक दिवशी सर्व विभागांचे इतके मनुष्यबळ उपलब्ध करून देणे प्रशासनासाठी आव्हानात्मक बनले आहे.

या संदर्भात, 2020 बॅचचे भारतीय प्रशासकीय सेवेचे आय.ए.एस. अधिकारी श्री विशाल सविता तेजराव नरवाडे यांनी कॉपीमुक्त परीक्षा आयोजित करण्यासाठी नवीन मॉडेल तयार केले आहे.

यासाठी माननीय मुख्य सचिव श्रीमती सुजाता सौनिक मॅडम यांच्या अध्यक्षतेखाली राज्यस्तरीय बैठक झाली. बैठकीला राज्यातील सर्व ३६ जिल्ह्यांतील जिल्हाधिकारी, जिल्हा अधीक्षक, जिल्हा परिषदांचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी यांच्यासह शिक्षण विभागाचे सचिव, शिक्षण आयुक्त, परीक्षा मंडळाचे संचालक उपस्थित होते. क्षेत्रस्तरीय अधिकाऱ्यांकडून सूचना आणि सर्वोत्तम पद्धती विचारल्या गेल्या. त्यानुसार मुख्य सचिवांनी तंत्रज्ञानाच्या वापराचे कौतुक करत यंदाच्या वर्षी कॉपीमुक्त परीक्षेसाठी विशाल नरवाडे’ पॅटर्न राज्यभर राबविण्याचे आदेश दिले.

काय आहे कॉपीमुक्त परिक्षा अभियानाचा धुळे पॅटर्न :–

या मॉडेलमध्ये झूम तंत्रज्ञानाचा प्लॅटफॉर्म ऑडिओ-व्हिडिओ मोडमध्ये वापरला जातो. जिल्हा स्तरावर, केंद्रीकृत झूम बैठक तयार केली जाते. ती लिंक सर्व परीक्षा केंद्रांना आणि सर्व परीक्षा पर्यवेक्षकांना पाठवले जाते. प्रत्येक पर्यवेक्षकाने त्यांच्या मोबाईलवरून कॅमेरा चालू ठेवून या मीटिंगमध्ये सहभागी होणे अपेक्षित आहे.

परीक्षा लिहिणाऱ्या विद्यार्थ्यांना कोणताही त्रास होऊ नये म्हणून मोबाईल सायलेंट आणि म्यूट ठेवण्यात येतात.

मोबाईल अशा ठिकाणी वर्गात स्थिर ठेवलेले असतात जेणेकरून त्या परीक्षा कक्षात, परीक्षा लिहिणारे सर्व 25 विद्यार्थी दिसावेत. अशा प्रकारे, सर्व परीक्षा केंद्रे आणि सर्व परीक्षा केंद्रांमधील सर्व ब्लॉक/वर्ग लाइव्ह व्हिडिओ रेकॉर्डिंग मोडमध्ये कव्हर केले जातात.

परीक्षा-संदर्भात कोणीही काॅपी करतांना आढळल्यास, जिल्हास्तरीय होस्ट अनम्यूट करतात आणि संपूर्ण जिल्ह्याला ऐकू येतील अशा सूचना देतात. अशा प्रकारे, सर्व परीक्षा पर्यवेक्षकांवर प्रभावी पर्यवेक्षण सुनिश्चित केले जाते.

धुळे पॅटर्नच्या या अभिनव मॉडेलचे फायदे :-

1. परीक्षा आयोजित करताना 100% पारदर्शकता सुनिश्चित केली जाते.

2. कोणत्याही अतिरिक्त प्रशासकीय मनुष्यबळाची गरज नाही, कारण आधीच विद्यमान परीक्षा पर्यवेक्षकांना जबाबदारी देण्यात आली आहे.

3. कोणत्याही अतिरिक्त सरकारी खर्चाची आवश्यकता नाही. यात कोणत्याही खर्चाचा समावेश नाही.

4. प्रशासनासाठी देखील देखरेख करणे सोपे आहे.

5. पोलीस पथक, महसूल पथक, शिक्षण पथक यांच्या जबाबदाऱ्या कमी झाल्या.

6. परीक्षेबद्दल सकारात्मक दृष्टीकोन आणि त्यामुळे प्रामाणिक विद्यार्थी अभ्यास करण्यास प्रवृत्त होतात.

7. इतर कोणत्याही परीक्षेवर देखरेख करण्यासाठी प्रतिकृती तयार करणे सोपे आहे.